Πολιτιστικές Δράσεις 2022-2023 – 6ο ΛΥΚΕΙΟ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ

Δράση: “Σχολική εξωστρέφεια με δράσεις εκπαιδευτικών και μαθητών”

Δραστηριότητα: Νέα Ιωνία, η συνοικία μας – όψεις του προσφυγικού συνοικισμού
Οι Πρόσφυγες και η βιομηχανική κληρονομιά της Νέας Ιωνίας

Συντονίστρια: Τίνα Μπολώτη

Το 1923 μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκαθίστανται στη σχεδόν ακατοίκητη περιοχή Ποδαράδες, όπου υπήρχαν κτήματα με αμπέλια και ελιές και διασχιζόταν από τον παραπόταμο/ρέμα Περισσό ή Ποδονίφτη.

Στην περιοχή είχε δραστηριοποιηθεί πριν την έλευση και εγκατάσταση των προσφύγων ο αρκαδικής καταγωγής βιομήχανος Νικόλαος Κυρκίνης, ιδρυτής της μεγαλύτερης κλωστοϋφαντουργικής εταιρείας της Αθήνας της «Ελληνικής Εριουργίας Α.Ε.», ο οποίος αγόρασε το 1918 το πρώτο του οικόπεδο στην περιοχή Ποδαράδες. Τα πλεονεκτήματα της περιοχής: τη διέσχιζε η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Κηφισιάς και υπήρχε αφθονία νερού από το παρακείμενο ρέμα του Περισσού, όπου ο Κυρκίνης έστησε αρχικά το πλυντήριο της Εριουργίας, εκμεταλλευόμενος έναν παλιό υδρόμυλο που υπήρχε εκεί.

Τη δημιουργία του πλυντηρίου της Ελληνικής Εριουργίας στην οδό Ηρακλείου, ακολούθησε η ίδρυση εργοστασίου μεταξουργίας (1919) το οποίο, με το ερχομό των προσφύγων, μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Ελληνική Μεταξουργία Α.Ε.». Στη θέση του κτηρίου αυτού, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1960, κατασκευάστηκε το λεγόμενο «Σπίτι του Λαού», τα κεντρικά γραφεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος (Κ.Κ.Ε.).

Οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Νέας Ιωνίας εκτείνονται σε δύο Ζώνες: τη Ζώνη Α του Περισσού με τα εργοστάσια του Κυρκίνη και τη Ζώνη Β της Ελευθερούπολης που αποτέλεσε αποκλειστικά δημιούργημα των Μικρασιατών προσφύγων. Οι τελευταίοι μετέφεραν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα στη νέα τους πατρίδα και έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της περιοχής με τα φθηνά και εξειδικευμένα εργατικά τους χέρια αλλά και την τεχνογνωσία της βαμβακουργίας, της μεταξουργίας και της ταπητουργίας που μετέφεραν από τη Μικρά Ασία.

Το 1925 κατασκευάζεται στα Πευκάκια το μνημειώδες εργοστάσιο της Βαμβακουργίας με την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του η οποία στηρίχτηκε σε πρότυπα κατασκευής αγγλικών εργοστασίων. Το κτήριο, ανακαινισμένο σήμερα, δεσπόζει στην περιοχή, απέναντι από το σταθμό του ΗΣΑΠ, και έχει κριθεί διατηρητέο (βλ. φωτογραφίες).

Εκτός από τα βιομηχανικά συγκροτήματα στις ζώνες Α και Β δημιουργήθηκαν στο κέντρο της Νέας Ιωνίας και δύο, ιστορικές πλέον, ταπητουργίες, η Ανατολική και η Ελληνική Ταπητουργία, που καταλάμβαναν την έκταση του οικοδομικού τετραγώνου 150 (όπου βρίσκονται σήμερα το Ι.Κ.Α, το Κ.Ε.Π., το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ και το δημοτικό πάρκινγκ της Νέας Ιωνίας).

Μετά τον θάνατο του Κυρκίνη, ιδρύεται από τους συνεργάτες του (το 1932) το εργοστάσιο της Ελληνικής Βιομηχανίας Υφαντουργικών Προϊόντων (ΕΒΥΠ) με την ανέγερση ενός εριοκλωστήριου, και κατόπιν μεταξοκλωστηρίου, πλυντηρίου, βαφείου και αποθηκών. Από το συγκρότημα της ΕΒΥΠ (γνωστής και ως ΕΡΙΟΤΕΚ) που βρίσκεται μεταξύ των οδών Σαλαμίνος, Καλλιπόλεως και Βυζαντινών Αυτοκρατόρων στον Περισσό (απέναντι από το σχολικό συγκρότημα του 3 Γυμνασίου / 6^ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας), σώζονται σήμερα η εμβληματική καμινάδα, και, σε ερειπιώδη κατάσταση, το εριοκλωστήριο και το μεταξοκλωστήριο. Η αξιοποίηση των εν λόγω εγκαταστάσεων, που αγοράστηκαν από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας, εκκρεμεί προς το παρόν.

Στον χώρο της Ελευθερούπολης, που καθορίστηκε από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) ως «χώρος εργοστασίων», οι πρόσφυγες επιδόθηκαν στην πατροπαράδοτη τέχνη τους, την ταπητουργία και παράλληλα την κλωστοϋφαντουργία. Στην περιοχή που αναπτύχθηκαν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες αλλά και δεκάδες μικρές βιοτεχνίες – παράλληλα με πολυάριθμες οικοτεχνίες («δεν υπήρχε κανένα σπίτι στη Νέα Ιωνία χωρίς αργαλειό»).

Από τα τέσσερα μεγαλύτερα εργοστάσια της Ελευθερούπολης αξιομνημόνευτη η επιχείρηση Μουταλάσκη.

Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ)

Ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1923, με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ) και έδρα την Αθήνα. Πρόκειται για αυτόνομο οργανισμό με πλήρη νομική υπόσταση, βασική αποστολή του οποίου ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση (Βλ. Ανδριώτης Ν. Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα (1821-1930). Στο Μαργαρίτης Γ. κ. ά., Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Υ.ΠΑΙ.Θ./Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», σ. 153).

Για την αποκατάσταση των προσφύγων η ΕΑΠ έλαβε υπόψη τις εξής παραμέτρους: Τη διάκριση σε «αστούς» και «αγρότες», τον τόπο προέλευσης, αλλά και αντικειμενικές συνθήκες.

Την αστική αποκατάσταση των προσφύγων ανέλαβε περισσότερο το κράτος και λιγότερο η ΕΑΠ, η οποία πρόσφερε οικονομική βοήθεια σε περιορισμένο αριθμό επιχειρήσεων, οικοτεχνικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων (όπως η ταπητουργία). Σε αντίθεση με την αγροτική αποκατάσταση, η αστική περιλάμβανε μόνο στέγαση και όχι πρόνοια για εύρεση εργασίας. Η αστική στέγαση συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική. Ο αριθμός των προσφύγων ήταν μεγάλος, τα ανταλλάξιμα (μουσουλμανικά) σπίτια στις πόλεις ήταν λίγα και τα οικιστικά προγράμματα του κράτους καθυστερούσαν, λόγω των πολιτικών ανωμαλιών και της κακής οικονομικής κατάστασης κατά τις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Πρόβλημα επίσης αποτελούσε η περιπλάνηση των αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι περισσότεροι πρόσφυγες στις πόλεις τα πρώτα χρόνια εργάζονταν περιστασιακά, είτε κάνοντας «μεροκάματα» στις οικοδομές, σε εργοστάσια και βιοτεχνίες, είτε ως πλανόδιοι μικροπωλητές και μικροκαταστηματάρχες. Άλλοι δούλεψαν ως ναυτεργάτες και εργάτες σε δημόσια έργα στις πόλεις ή στην ύπαιθρο (αρδευτικά και αποστραγγιστικά έργα, διάνοιξη δρόμων, κατασκευή ή επέκταση λιμανιών κ.ά.).

(Βλ. Ανδριώτης Ν. Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα (1821-1930). Στο Μαργαρίτης Γ. κ. ά., Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Υ.ΠΑΙ.Θ./Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», σσ. 153-156).

Δράση: “Σχολική εξωστρέφεια”

Δραστηριότητα: “Συνεργασία με το Γυμνάσιο – Λύκειο του Λονδίνου με θέμα την Ελληνική γλώσσα”

Υπεύθυνοι Εκπαιδευτικοί: Παρλαπάνη Σ., Μανάρα Γ.

Οι μαθητές/τριες της Α΄ και Β΄ τάξης συνεργάστηκαν με μαθητές/τριες από το Γυμνάσιο–Λύκειο του Λονδίνου.
Η συνεργασία επισφραγίστηκε με την επίσκεψη 15 μαθητών/τριών από την Α’ και Β’ τάξη, στο σχολείο του Λονδίνου, όπου παρουσίασαν ένα μέρος από τις εργασίες τους.